Alan Turing
Alan Turing, İngiliz matematikçi, Bilgisayar bilimlerinin kurucusu, kriptolog…
Hayatanın çoğu bölümü dışlanarak geçen ve değeri geç anlaşılan bu adamı anlatmak bu yazıda her ne kadar zor olsada kendi bilgilerimi size aktarmayı deneyeceğim.
İngiltere doğumlu Turing, yaşamının daha erken dönemlerinde deha belirtileri gösterdi ve bunları sürekli olarak sergiledi.14 yaşındayken Dorset’te ünlü çok pahalı bir özel okul olan Sherborne Okuluna girdi ancak okul müdürü okullarının latince ve antik yunanca eğitiminlerine odaklandığını bildiği için Turing’in annesine şöyle bir mesaj yolladı: “Umarım iki okul arasında bilgisiz kalmaz. Eğer özel okulda kalacaksa özel okulun özel eğitimini almayı kabul etmeli; eğer sadece bir kendini bilime adamış bir bilimadamı olacaksa, vaktini bu özel okulda boşuna harcıyor.” Turing o kadar ileri derece matematik yapabiliyordu ki daha dersler türev ve entegrasyon konularını öğrenmemişken yüksek matematik konulu soruları çözebiliyordu. 16 yaşında Albert Einstein’in çalışmalarıyla karşılaşıp bu çalışmaları anlamakla kalmayıp Einstein’in ve Newton hareket savlarını tenkitlerini (bunların açıklamasını yapmayan ders kitabı metinleri kullanmadan) kendi kendine çalışarak ortaya çıkardı. 1931’de başlayan üniversite hayatı 4 sene sürmesine rağmen üniversite tezinde “Merkezi Limit Teoremi” adlı bir yazı yazdığı için 1935’te King Collage (Okuduğu üniversite)’e akademik üye seçildi. 28 Mayıs 1936'da sunduğu Hesaplanabilir Sayılar: Karar Verme Probleminin bir Uygulaması adlı çok önemli bir makalesinde, Kurt Gödel’in 1931'de evrensel aritmetik-tabanlı biçimsel diliyle hazırladığı hesaplama ve kanıtın sınırları ispat sonuçlarını yeniden formüle ederek, onun yerine şimdi Turing makineleri diye andığımız, daha basit ve formel usullere dayanan ispatı ortaya attı. Eğer bir algoritma ile temsil edilmesi mümkün ise düşünülmesi mümkün olan her türlü matematiksel problemin böyle bir çesit makine kullanılarak çözülebileceğini ispat etmiş oldu. Matematik üzerine çalışmalarını devam ettirsede ABD’den 2. Dünya Savaşının göbeğindeki İngiltereye geri göner ve döner dönmez ordunun kriptoloji ekibine dahil edilir. Nazilerin savaş sırasında mesajlarını şifreledikleri Enigma adlı makineyi kendi tasarladığı Bombe adlı eletromekanik makineyle kırar. Bu makineyi kırması savaşın gidişatını değiştirdiği gibi yaklaşık 14 milyon insanın hayatını kurtardığı biliniyor.
“Bilgisayar Mekanızması Ve Zeka” isimli makalesinde yapay zeka konularına değinen Turing bir makinenin “akıllı” sayılabilmesi için gereken standartları belirlediği bir deney tasarlar. Bu deney günümüzde Turing testi olarak geçer ve amacı bilgisayarın karşısında ki deneğin makinede yazıştığı kişinin insan mı yoksa bilgisayar mı olduğunu tahmin etmesidir. Eğer denek karşısındakinin bir makine olduğunu anlayamassa makine bir nevi “Düşünme” yetisine sahiptir. Geçtiğimiz yıl bir makine 13 yaşındaki bir çocuğu taklit etmek üzere programlandı ve deneklerin %30 oranında makineyi insan sandığı ortaya konuldu. Bugün yine esası Turing testine dayanan CAPTCHA adı verilen bir uygulama internet sitelerinde ki kullanıcıların makine mi yoksa insan mı olduğunu anlamaya çalışır. Yapay zeka konusunda çalışırken de satranç ile ilgilenen Turing, bir satranç algoritması düzenler ama karşısında oynucak bir makine olmadığından Allick Genir ile oynar ve kendisi makine yerine geçer ve makine gibi her bir hamleyi işlemciye uygun şekilde 30 dakikada yapar ve bu tarihte ilk bilgisayarlı satranç oyunu olarak tarihe geçer.
Hayatının bundan sonraki bölümünde ise fikirlerine karşı sürekli bir engelle karşılaşmış ve bir sefer sırf stres atmak amacıyla katıldığı 1948 olimpiyatlarında maraton dalında gümüş madalya kazanır. Savaştan belli bir süre sonra şantaj edildiği için eşcinsel olduğunu açıklar ve o zamanın yasalarına göre ya hapis yada kimyasal hadım cezasını seçmek zorunda kalır ve kimyasal hadımı seçer. Bu ceza ona cinsel açıdan zarar veremesede kendisi için en önemli sayılan düşünme yetisi sekteye uğrar. Yenilikçi ve yaratıcı düşünen Turing gün geçtikçe kendinden bir şeyler kaybettiğini anlar, bunun yanıda İngiliz istihbaratı sırf eşcinsel olduğu için gözaltına alır ve ajan olduğunu düşünür bunun yanında günlük yaşamında sürekli takip edilir. Bunlara daha fazla dayanamayan Turing henüz 42 yaşındayken intihar eder. Hayatına çocukluğunda en sevdiği masal Pamuk Prenses olan bu yalnız adam, masaldaki kötü kalpli cadının yaptığı gibi kendi zehirli elmasını imal ederek kendisini öldürmüştür.
